Elektrokardiogram, powszechnie znany jako EKG, to jedno z podstawowych i najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych w kardiologii. Pozwala ono na nieinwazyjną ocenę aktywności elektrycznej serca, dostarczając cennych informacji o jego rytmie, przewodnictwie impulsów oraz potencjalnych nieprawidłowościach. Zrozumienie zasad działania EKG i interpretacji jego wyników jest kluczowe dla wczesnego wykrywania wielu schorzeń kardiologicznych, a tym samym dla skutecznego leczenia.
Czym jest EKG i jak działa?
Serce, jako narząd mięśniowy, funkcjonuje dzięki skomplikowanemu systemowi impulsów elektrycznych, które inicjują i koordynują jego skurcze. Elektrokardiogram rejestruje te impulsy za pomocą elektrod umieszczonych na powierzchni skóry pacjenta. Elektrody te odbierają słabe zmiany potencjału elektrycznego generowane przez depolaryzację i repolaryzację komórek mięśnia sercowego. Sygnały te są następnie wzmacniane i zapisywane w postaci wykresu, który przedstawia przebieg aktywności elektrycznej serca w czasie. Podstawowy zapis EKG składa się z załamków (P, Q, R, S, T) i odcinków, z których każdy odpowiada określonemu etapowi cyklu pracy serca.
Kiedy wykonuje się badanie EKG?
Badanie EKG jest zlecane w wielu sytuacjach klinicznych. Najczęściej jest to badanie przesiewowe w ramach rutynowych badań profilaktycznych, szczególnie u osób powyżej 45. roku życia, z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku chorób serca, a także u osób z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą czy palących tytoń. EKG jest również niezbędne w diagnostyce objawów takich jak ból w klatce piersiowej, duszności, kołatanie serca, omdlenia czy zawroty głowy. Wykonuje się je również w celu monitorowania skuteczności leczenia chorób serca, oceny stanu pacjentów po zawale serca, a także przed i po zabiegach chirurgicznych czy kardiologicznych.
Jak przygotować się do badania EKG?
Przygotowanie do badania EKG jest zazwyczaj bardzo proste i nie wymaga specjalnych przygotowań ze strony pacjenta. Przed rozpoczęciem procedury należy odsłonić klatkę piersiową, nadgarstki i kostki, ponieważ tam właśnie zostaną przyklejone elektrody. Zaleca się, aby skóra w miejscach przyklejenia elektrod była czysta i sucha, wolna od balsamów czy olejków, które mogłyby zakłócić przewodnictwo elektryczne. Pacjent powinien być zrelaksowany, aby uniknąć artefaktów na zapisie spowodowanych napięciem mięśniowym. Badanie jest całkowicie bezbolesne i trwa zazwyczaj tylko kilka minut.
Interpretacja wyników EKG – co oznaczają poszczególne zapisy?
Interpretacja zapisu EKG jest zadaniem lekarza, który analizuje częstotliwość rytmu serca, regularność jego pracy, obecność oraz kształt poszczególnych załamków i odcinków, a także ich wzajemne zależności. Prawidłowy rytm serca powinien być zatokowy, czyli inicjowany przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, o odpowiedniej częstotliwości. Odstępstwa od normy mogą wskazywać na zaburzenia rytmu (arytmie), takie jak tachykardia (zbyt szybkie bicie serca) czy bradykardia (zbyt wolne bicie serca), a także na zaburzenia przewodzenia impulsów elektrycznych (np. bloki przewodnictwa). Zmiany w zapisie EKG mogą również świadczyć o niedokrwieniu mięśnia sercowego (choroba wieńcowa), przebytym zawale serca, przerostach jam serca czy zaburzeniach elektrolitowych.
Rodzaje zapisów EKG i ich zastosowanie
Oprócz standardowego, jednorazowego badania EKG, istnieją również inne metody rejestracji aktywności elektrycznej serca, dostosowane do specyficznych potrzeb diagnostycznych. Holter EKG to długoterminowe monitorowanie pracy serca przez 24-48 godzin lub dłużej, co pozwala na wykrycie arytmii występujących sporadycznie. Próba wysiłkowa EKG ocenia reakcję serca na wysiłek fizyczny, pomagając zdiagnozować chorobę wieńcową, która objawia się głównie podczas zwiększonego obciążenia organizmu. Warto również wspomnieć o EKG płodowym, które monitoruje czynność serca dziecka w łonie matki. Każda z tych metod dostarcza unikalnych informacji, uzupełniających się nawzajem w procesie diagnostycznym.
EKG a choroby serca: co można wykryć?
EKG jest nieocenionym narzędziem w diagnostyce szerokiego spektrum chorób serca. Pozwala na identyfikację zawału serca, zarówno świeżego, jak i starego, poprzez charakterystyczne zmiany w zapisie. Jest kluczowe w wykrywaniu zaburzeń rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków czy skurcze dodatkowe, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Badanie to pomaga również w diagnozowaniu nadciśnienia tętniczego (poprzez wykrycie przerostu lewej komory serca), choroby niedokrwiennej serca (poprzez identyfikację cech niedokrwienia), a także zaburzeń elektrolitowych (np. niedoboru potasu lub nadmiaru wapnia) wpływających na pracę serca. Regularne wykonywanie EKG, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka, znacząco zwiększa szanse na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie tych schorzeń.
