Zawał serca: Czym jest, jakie są objawy i jak mu zapobiegać

Zawał serca, znany również jako ostry zawał mięśnia sercowego (OMSM), to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który wynika z nagłego i całkowitego zablokowania przepływu krwi do fragmentu mięśnia sercowego. Najczęściej jest to spowodowane pęknięciem blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej i powstaniem skrzepliny, która blokuje światło naczynia. Brak dopływu tlenu prowadzi do martwicy komórek mięśnia sercowego, co osłabia jego funkcję i może prowadzić do poważnych konsekwencji, a nawet śmierci.

Objawy zawału serca – na co zwrócić uwagę?

Rozpoznanie objawów zawału serca jest kluczowe dla szybkiego udzielenia pomocy. Choć typowe symptomy są powszechnie znane, warto pamiętać, że mogą one przyjmować różne formy, a u niektórych osób, zwłaszcza u kobiet, osób starszych i diabetyków, mogą być mniej wyraźne lub nietypowe.

Najczęstsze i najbardziej charakterystyczne objawy to:

• Silny ból w klatce piersiowej: Często opisywany jako pieczenie, ucisk, ściskanie lub rozpieranie. Ból ten zazwyczaj lokalizuje się za mostkiem i może promieniować do lewego ramienia, szyi, żuchwy, pleców lub nadbrzusza.
• Duszność: Nagłe uczucie braku powietrza, trudności z oddychaniem.
• Zimne poty: Intensywne pocenie się, mimo braku wysiłku fizycznego.
• Nudności i wymioty: Mogą towarzyszyć bólowi w klatce piersiowej.
• Zawroty głowy i osłabienie: Uczucie utraty równowagi, zasłabnięcia.
• Niepokój i lęk: Silne uczucie zagrożenia, panika.

Warto podkreślić, że nie każda osoba doświadcza wszystkich tych objawów. U niektórych mogą wystąpić tylko pojedyncze symptomy, co utrudnia szybkie rozpoznanie. Szczególną uwagę należy zwrócić na nietypowe objawy u kobiet, takie jak zmęczenie, niestrawność, bóle brzucha czy pleców, które mogą być mylone z innymi schorzeniami.

Czynniki ryzyka zawału serca – czego unikać?

Zawał serca jest chorobą cywilizacyjną, na którą wpływ ma wiele czynników, w tym te modyfikowalne, czyli takie, na które możemy wpływać poprzez zmianę stylu życia. Zrozumienie i eliminacja tych czynników jest podstawą profilaktyki zawału serca.

Główne czynniki ryzyka obejmują:

• Miażdżyca: Proces chorobowy prowadzący do zwężenia tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.
• Nadciśnienie tętnicze: Przewlekle podwyższone ciśnienie krwi obciąża serce i naczynia.
• Wysoki poziom cholesterolu: Szczególnie podwyższony poziom „złego” cholesterolu LDL sprzyja rozwojowi miażdżycy.
• Cukrzyca: Zwiększa ryzyko uszkodzenia naczyń krwionośnych.
• Palenie tytoniu: Nikotyna uszkadza ściany naczyń krwionośnych i przyspiesza rozwój miażdżycy.
• Otyłość i nadwaga: Szczególnie otyłość brzuszna jest powiązana ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym.
• Brak aktywności fizycznej: Siedzący tryb życia osłabia serce i sprzyja chorobom metabolicznym.
• Niewłaściwa dieta: Spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych, soli i cukru.
• Przewlekły stres: Może prowadzić do podwyższenia ciśnienia krwi i przyspieszenia akcji serca.
• Obciążenie genetyczne: Występowanie chorób serca w rodzinie zwiększa ryzyko.

Pierwsza pomoc przy podejrzeniu zawału serca – co robić?

W sytuacji podejrzenia zawału serca, każda minuta jest na wagę złota. Szybkie i prawidłowe udzielenie pierwszej pomocy może uratować życie.

1. Zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 999: Podaj dokładne informacje o lokalizacji, stanie pacjenta i objawach.
2. Zapewnij spokój: Posadź osobę w wygodnej pozycji, najlepiej z lekko uniesionym tułowiem.
3. Rozluźnij ubranie: Ułatw oddychanie, rozpinając kołnierzyk, krawat itp.
4. Podaj lek (jeśli pacjent go przyjmuje i jest przytomny): Jeśli osoba ma przepisany przez lekarza kwas acetylosalicylowy (aspiryna) w dawce 150-300 mg i nie ma przeciwwskazań (np. krwawienia, uczulenia), można podać ją do ssania. Nie podawaj aspiryny, jeśli nie masz pewności lub występują przeciwwskazania.
5. Monitoruj stan pacjenta: Obserwuj oddech i tętno. Jeśli osoba straci przytomność i przestanie oddychać, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO), jeśli jesteś przeszkolony.
6. Nie pozostawiaj osoby samej: Pozostań z nią do przyjazdu służb ratunkowych.

Pamiętaj, aby nie podawać niczego do picia ani jedzenia osobie z podejrzeniem zawału serca.

Leczenie zawału serca – nowoczesne metody

Leczenie zawału mięśnia sercowego jest procesem złożonym i zależy od wielu czynników, w tym od rozległości uszkodzenia i czasu, jaki upłynął od wystąpienia objawów. Głównym celem terapii jest jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi w zablokowanej tętnicy wieńcowej oraz zapobieganie dalszym powikłaniom.

Podstawowe metody leczenia obejmują:

• Leki trombolityczne: Podawane dożylnie, mają na celu rozpuszczenie skrzepliny blokującej tętnicę.
• Angioplastyka wieńcowa (PCI): Zabieg polegający na wprowadzeniu przez tętnicę (zwykle udową) cewnika z balonikiem do zwężonego odcinka tętnicy wieńcowej. Po dotarciu do przeszkody, balonik jest nadmuchiwany, co poszerza naczynie, a następnie często wszczepiany jest stent – metalowa proteza utrzymująca naczynie otwarte. Jest to najskuteczniejsza metoda przywracania przepływu w ostrym zawału serca.
• Leczenie farmakologiczne: Po zabiegu lub w przypadku braku możliwości jego wykonania, stosuje się leki takie jak aspiryna, klopidogrel (leki przeciwpłytkowe), beta-blokery, inhibitory ACE, statyny, które pomagają zapobiegać tworzeniu się kolejnych skrzeplin, obniżają ciśnienie krwi, zmniejszają obciążenie serca i obniżają poziom cholesterolu.

Rehabilitacja kardiologiczna – powrót do zdrowia

Po przebyciu zawału serca, kluczowym etapem powrotu do zdrowia jest rehabilitacja kardiologiczna. Jest to kompleksowy program ćwiczeń fizycznych, edukacji zdrowotnej, porad dietetycznych i wsparcia psychologicznego, który ma na celu przywrócenie sprawności fizycznej, poprawę jakości życia i zmniejszenie ryzyka ponownego wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych.

Program rehabilitacji jest zazwyczaj indywidualnie dopasowywany do stanu pacjenta i może obejmować:

• Ćwiczenia fizyczne: Stopniowo zwiększane pod nadzorem fizjoterapeuty, mają na celu wzmocnienie mięśnia sercowego i poprawę wydolności.
• Edukacja zdrowotna: Poznanie zasad zdrowego odżywiania, znaczenia regularnej aktywności fizycznej, technik radzenia sobie ze stresem.
• Poradnictwo dietetyczne: Opracowanie zbilansowanej diety, która wspiera zdrowie serca.
• Wsparcie psychologiczne: Pomoc w radzeniu sobie z lękiem, depresją i stresem związanym z chorobą.

Regularne kontrole lekarskie i przestrzeganie zaleceń lekarskich po zakończeniu rehabilitacji są niezbędne do utrzymania dobrego stanu zdrowia i zapobiegania przyszłym problemom kardiologicznym.