Współczesny świat opiera się na danych. Ich gromadzenie, przetwarzanie i wykorzystywanie stało się kluczowym elementem działalności wielu firm, ale jednocześnie rodzi poważne wyzwania związane z ochroną prywatności i bezpieczeństwem informacji. Tradycyjne modele zarządzania danymi osobowymi, często scentralizowane i opierające się na jednostronnym zaufaniu do organizacji, okazują się niewystarczające wobec rosnących oczekiwań użytkowników i coraz bardziej restrykcyjnych regulacji prawnych, takich jak RODO (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). W odpowiedzi na te potrzeby pojawiają się nowe, innowacyjne rozwiązania, wśród których na szczególną uwagę zasługują „data trusts”.
Czym są „data trusts”?
„Data trusts”, czyli fundusze powiernicze danych, to koncepcja wywodząca się z prawa powierniczego, przeniesiona na grunt zarządzania informacjami. W najprostszym ujęciu, data trust to struktura prawna, w której jedna strona (powiernik, czyli data trustee) zarządza danymi osobowymi w imieniu i na rzecz drugiej strony (beneficjenta, czyli osoby, której dane dotyczą), działając w sposób niezależny i zaufany. Celem jest umożliwienie jednostkom większej kontroli nad ich danymi, decydowanie o tym, kto i w jakim celu może je wykorzystywać, a także zapewnienie, że dane są przetwarzane w sposób etyczny i zgodny z prawem. Powiernik działa na podstawie zaufania i zobowiązany jest do działania w najlepszym interesie beneficjenta.
Kluczowe cechy i zasady działania „data trusts”
Data trusts opierają się na kilku fundamentalnych zasadach. Po pierwsze, niezależność powiernika jest kluczowa. Powiernik nie jest powiązany z organizacją, która pierwotnie zebrała dane, co gwarantuje obiektywizm w podejmowaniu decyzji. Po drugie, transparentność procesu zarządzania danymi jest zapewniona poprzez jasne zasady działania i możliwość wglądu beneficjenta w sposób wykorzystywania jego informacji. Po trzecie, zgodność z prawem jest podstawą funkcjonowania takiej struktury, co oznacza ścisłe przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych. Beneficjent ma prawo decydować o tym, komu udostępnia swoje dane, w jakim zakresie i na jak długo, a także może żądać ich usunięcia.
Inne innowacyjne modele zarządzania danymi osobowymi
Oprócz data trusts, rynek rozwija także inne modele zarządzania danymi osobowymi, które również odpowiadają na potrzeby zwiększenia kontroli użytkowników i poprawy bezpieczeństwa informacji. Warto przyjrzeć się kilku z nich, które zdobywają coraz większą popularność.
Prywatne przestrzenie danych (Personal Data Stores – PDS)
Prywatne przestrzenie danych to cyfrowe repozytoria, w których użytkownicy mogą bezpiecznie przechowywać swoje dane osobowe. Użytkownik ma pełną kontrolę nad tym, kto ma dostęp do jego danych i na jakich warunkach. Firmy zainteresowane wykorzystaniem tych danych muszą uzyskać zgodę użytkownika, często w formie jednorazowego pozwolenia na konkretny cel. Ten model promuje samodzielność użytkownika w zarządzaniu swoimi informacjami.
Platformy zarządzania zgodami (Consent Management Platforms – CMP)
Platformy zarządzania zgodami to narzędzia, które ułatwiają zarówno firmom, jak i użytkownikom, proces udzielania i zarządzania zgodami na przetwarzanie danych. Umożliwiają one zbieranie, przechowywanie i aktualizowanie zgód w sposób scentralizowany i zgodny z regulacjami. CMP-y są kluczowym elementem budowania zaufania między organizacjami a ich klientami, zapewniając transparentność w zakresie wykorzystania danych.
Konta typu „self-sovereign identity”
Koncepcja „self-sovereign identity” (SSI) zakłada, że jednostka jest jedynym właścicielem swojej tożsamości cyfrowej. Dane potrzebne do weryfikacji tożsamości są przechowywane w sposób zdecentralizowany, a użytkownik decyduje, które informacje i komu udostępnia. Jest to model, który stawia jednostkę w centrum kontroli nad jej cyfrowym istnieniem, minimalizując zależność od zewnętrznych dostawców.
Wyzwania i perspektywy rozwoju
Wprowadzenie nowych modeli zarządzania danymi osobowymi, takich jak data trusts, nie jest pozbawione wyzwań. Stworzenie odpowiednich ram prawnych, zapewnienie bezpieczeństwa technicznego i edukacja użytkowników to kluczowe aspekty, które muszą zostać uwzględnione. Niemniej jednak, przyszłość zarządzania danymi osobowymi wydaje się zmierzać w kierunku większej decentralizacji, większej kontroli użytkowników i budowania modeli opartych na wzajemnym zaufaniu. Firmy, które zainwestują w te innowacyjne rozwiązania, zyskają nie tylko przewagę konkurencyjną, ale także zbudują silniejszą relację ze swoimi klientami, opartą na transparentności i szacunku dla prywatności. Rozwój technologii, takich jak blockchain, może dodatkowo wesprzeć wdrażanie tych nowych, bezpiecznych modeli przetwarzania danych.
